Pnömoni (zatürre) akciğerleri etkileyen, hızlı ilerleyen bir solunum yolu enfeksiyonudur. Sağlıklı bir insan nefes aldığında akciğerlerinde alveol adı verilen küçük keseler hava ile dolar ancak zatürre olan kişide alveoller oksijen alımını sınırlayan irin ve sıvı ile doludur.
Her yaştan insanda hafif ila yaşamı tehdit eden hastalıklara neden olabilir, ancak dünya çapında çocuklarda en büyük enfeksiyöz ölüm nedenidir. Zatürre, yalnızca 2019’da 2,5 milyon kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Kronik hastalığı olan kişilerin, sigara içen kişilerin, 65 yaş ve üstü yetişkinlerin, 5 yaşından küçük çocukların zatürreye yakalanma riski daha yüksektir. Zatürre, 5 yaşından küçük çocuklar arasında tüm ölümlerin %14’ünün nedenidir. 2019 yılında 740.000’dan fazla çocuk bu nedenle yaşamını kaybetmiştir.
Zatürreye virüsler, bakteriler ve mantarlar dahil pek çok enfeksiyöz ajan neden olabilir. En yaygın olanları; Streptococcus pneumoniae (Pnömokok), Haemophilus influenzae tip b (Hib), solunum sinsityal virüsü olup ilk iki bakteri çocuklarda bakterilerle ortaya çıkan zatürrenin birinci ve ikinci en yaygın nedenidir.
Anne sütü ile beslenmeme, yetersiz beslenme, kalabalık yaşam koşulları, ebeveynlerin sigara içmesi, pişirme ya da ısınmak için biyokütle yakıtlarının (odun veya gübre gibi) kullanılması sonucunda ortaya çıkan ev içi hava kirliliği, kızamık gibi önceden bir hastalığın olması bebek ve çocuklar arasında zatürre riskini artıran durumlardır.
Zatürre, burunda veya boğazda bulunan virüs ya da bakterilerin akciğeri enfekte etmesiyle; öksürük veya hapşırma sonucu havadaki damlacıklar yoluyla yayılabilir. Belirtileri hastalığın ciddiyetine bağlı olarak öksürük, nefes darlığı, ateş, terleme ve titreme, bitkinlik, göğüs ağrısı, bulantı, kusma veya ishal, özellikle yaşlı bireylerde sersemlik hali, hırıltılı solunum, çok ağır hasta bebeklerde beslenmeme, bilinç kaybı ve kasılmalardır.
Bakterilerin neden olduğu zatürre antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Dinlenme ve bol su tüketimi de hastaların daha hızlı iyileşmesine yardımcı olabilir.
Dünya Sağlık Örgütü ve (UNICEF) Pnömoni ve İshal için Küresel Eylem Planında 2025 yılına kadar zatürre ve ishal nedeniyle önlenebilir çocukluk dönemi ölümlerini sona erdirmek amaçlanmış; sadece anne sütü ve yeterli ek gıda ile beslenme yoluyla çocukları zatürreden korumak, aşılamayla zatürreyi önlemek, el hijyeni ve ev içi hava kirliliğinin azaltılması, her zatürre olan çocuğun doğru sağlık hizmetine erişebilmesi stratejileri benimsenmiştir.
